Met dank aan Ruud Grootveld - NL voor zijn vertalingen uit het Indonesisch 
en Jean-François Dias - F voor de informatie over Baliopoly.

Tot op heden zijn er in Indonesië géén officiële Monopolyspellen van Parker Brothers uitgegeven. Wél is en wordt het veelvuldig nagemaakt en hoe groter de uiterlijke gelijkenis hoe slordiger de imitatie vaak is!
De diverse fabrikanten hanteren verschillende thema's  voor de spellen.
Vele versies vermelden "Kreasi Baru" of "Gaya Baru" (= nieuw ontwerp), maar het is niet erg duidelijk met welk ontwerp vergeleken wordt.

                                                                                SELF-MADE spel uit JAPPENKAMP

Hoewel het hier een interneringskamp van (voornamelijk) Nederlandse vrouwen en kinderen in het vroegere Batavia - Nederlands-Indië (thans Jakarta - Indonesië) betreft, moet het toch besproken worden bij de Indonesische spellen. 
De Japanse bezetting van Nederlands Indië in W.O. II duurde van 9 maart 1942 tot 15 augustus 1945.

Versie: Kamp Tjideng 
Maakster: Mevr. Else Muller-Nieuwenhuysen - 1944/45
Thans in eigendom van het Museon te Den Haag, geschonken door dochter van de maakster: Marjan Mundt
Afmetingen van het bord: 48,5 x 48,5 cm

Mevrouw Muller woonde, met haar zoontje Huib en dochterje Marjan, in het Jappenkamp Tjideng, dat een met gedek omheinde stadswijk van Batavia was. Daar leefden in de laatste oorlogsmaanden tenslotte meer dan 10.000 vrouwen en kinderen onder erbarmelijke omstandigheden in ca. 220 woonhuizen en andere gebouwen.
Aanvankelijk waren de kinderen nog te jong om Monopoly te kunnen spelen, maar tegen het einde van de oorlog werd het interessant om een spel te maken, dat gebaseerd was op het dagelijkse leven in het kamp.


De bewoners moesten regelmatig voor de Jap aantreden (koempoelen) op een groot plein en stonden daar vaak uren in de zon niets te doen. Mevr. Muller stond op die momenten uit stukjes hout met een mesje huisjes en hotelletjes te krabben. Later kleurde zij ze met kleurpotloden. Zo maakte ze ook de eigendomskaartjes, de rode Kans- en de blauwe Wijkkantoor- kaartjes en de witte Bankbiljetjes met gekleurde randen. 
(Nevenstaand "Buigen voor de Jap"-plaatje is overgenomen uit een artikel in www.wereldkids.nl)
De plaat triplex, waarop het bord oorspronkelijk met kleurpotloden werd getekend, ruilde ze voor een paar schoenen. (Alle kleuren werden spoedig na de oorlog verbeterd met verf.)

Teksten op het middenveld:

Uit de luidspreker komen de oproepen:

De illustratie daaronder toont rennende kinderen naar de (runder) darmen en de tapioca broodjes, lekkernijen die men in normale omstandigheden niet eens zou aanraken.
Daaronder: het goudvisje Dikkie dat niet erg lang geleefd heeft, omdat het al spoedig werd gebakken.  
Links boven het Kans-veld: één van de werkzaamheden van Huib was: vegen, natuurlijk met een sapoe lidi.
Rechts boven het Kans-veld: een ander klusje dat hij deed was het slijpen van messen.

Vanaf Begin zijn alle velden:

Oganweg - Wijkkantoor - Kommeringweg - Verplicht geld inleveren/Betaal
f 200 - Dysenterie Ziekenhuis (nr.20 op plattegrond) - Serajoeweg - Kans - Koeantang - Toelangbawangweg - Jongenshuis/Op visite - Tjipoenegaraweg - Passar (nr.16 op plattegrond) - Beroemoengweg - Ampasiet E - Tropisch Ziekenhuis - Ampasiet D - Wijkkantoor - Ampasiet C - Kamparweg - Vrij Koempoelen - Ampasiet B - Distributie halen o.a. Rijst 100 cl / Zout 15 gr / Suiker 10 g / Beurt overslaan  - Ampasiet A  - Brantasweg - Kinder Ziekenhuis - Tjioedjoeng - Tjilamajaweg - Wijktoko (nr.18 op plattegrond) - Tjideng West - Naar Jongenshuis (nr.9 op plattegrond) - Kapoeasstraat - Batanghari - Wijkkantoor - Tjitaroemweg - Chirurgisch Ziekenhuis - Kans - Moesiweg - Alle electrische voorwerpen inleveren/ Betaal f 200  en Laan Trivelli. 
(Een grote foto van de plattegrond verkrijgt u door op de kleine afbeelding te klikken.)

De 2 "duurste straten" van dit bord, de Laan Trivelli (met zijn 2 indrukwekkende herenhuizen bij de ingang van het kamp) en de Moesiweg waren de 2 belangrijkste wegen van het kamp.  
Mevr. Muller heeft met haar kinderen o.a. gewoond in een groot huis op de Laan Trivelli en de Moesiweg, maar ook in een kleiner huisje aan de Ampasietweg E.
De Gevangenis heet hier het Jongenshuis omdat dat inderdaad de gevangenis van het kamp was. De bewaking bestond uit Heiho's, die door ons "katjang idjoes" genoemd werden.
De Toko was een soort winkeltje, waar je zo nu en dan wat kon kopen, bijv. als er goed gepatjold was of als je een paar extra sokken voor de Jap had gebreid. Wát er verkocht werd bestond meestal uit goela-djawa of een pisang of zoiets.

Enkele typische opdrachten op de Kans- en Wijkkantoor-kaartjes: 

De 7 bankbiljetten zijn eenvoudige witte papiertjes met een groot cijfer in het midden; de waarden zijn resp. 1 - 5 - 10 - 20 - 50 - 100 en 500 gulden. 
De 5 bij het spel aanwezige lopertjes zijn: 3 kleine kralen - een blikken wieltje en een zwarte schaaktoren.
De beide zwarte dobbelstenen lijken niet self-made te zijn.

De handgeschreven Spelregels zijn, ietwat ingekort, kennelijk overgeschreven van de eerste Nederlandse spelregels, hetgeen o.a. blijkt uit de indeling in exact dezelfde hoofdstukken, de vermelding "Drie tot zeven spelers" (de latere spelregels zeggen "voor 2 tot 6 spelers") en de vermelding bij de Bank: "De Bankhouder doet het beste, om het geld en de eigendomsbewijzen op een klein tafeltje naast zich te leggen" (Deze komische vermelding komt later niet meer voor). Waarschijnlijk waren er meer componenten van het pas omstreeks 1940 uitgegeven Nederlandse spel in het kamp aanwezig, maar als het bord er was geweest waren de kleurenbalken nauwkeuriger toegepast!

Verklaring bij enkele Indische woorden:

Gedek = platen/matten van gevlochten bamboe
Koempoelen = oorspronkelijk: gezellig met vrienden en bekenden bij elkaar komen; hier: aantreden voor de Jap 
Tèmpé = sojakoek
Sapoe lidi = bezem gemaakt van ribben van palmbladeren
Passar = markt
Heiho= Indonesische slaaf-soldaat voor de Jap = in het kamp de "katjang idjoes" (= kleine groene erwt) genoemd, naar hun groene pakjes.
Patjollen = grond bewerken met een haakse spade
Goela-djawa = ook: gula jawa = (bruine) palmsuiker
Pisang = banaan

Lees meer over Kamp Tjideng in het boek "De hel van Tjideng", van Elise G. Lengkeek, in 2010 heruitgegeven (ISBN 978 90 499 5145 0).

Dit spel werd tentoongesteld op de expositie "Oorlog en bezetting in Nederlands-Indië" in de Waag in Leiden in mei 1980.
Het werd besproken in het tijdschrift voor verzamelaars "Spel!", Jrg.13, nr.2, dec.2009, pag. 5.

Sedert 2008 is dit spel in eigendom van het Museon te Den Haag, alwaar het af en toe tentoongesteld wordt in tijdelijke exposities. Na telefonische afspraak kunt u het echter ook op een ander tijdstip gaan bezichtigen. 

Versie: Monopoli Kreasi Baru - rode doos, ref. K. 072   
Uitgever: Kurnia toys and Games - ± 1990
Afmetingen van de doos: 18,5 x 33,5 cm
Het spel: 
Het eerste dat bij dit spel opvalt is het omslagdeksel dat in de binnendoos steekt.
In deze doos van slap karton zit een slap bord, waarvan het karton voor de vouw niet is voorgevormd. De rug van het bord is wit en is niet bedrukt met een ander spel.

Het ontwerp van het bord lijkt op dat van zijn "grote broer", d.w.z. dat het ook 9 velden tussen de hoekpunten heeft, alle groepen van eigendommen eenzelfde kleur hebben, in het midden van elke zijde een soort station is, het 2de hoekpunt een Gevangenis is (met een langharige figuur achter de tralies), op de 3de hoek een soort politieagent-met-fluitje staat en de Kans- en Algemeen Fonds velden verspreid liggen over de 4 zijden. In plaats van Electriciteitsbedrijf en Waterleiding zijn de betreffende velden als vierde eigendom aan de aangrenzende kleurgroep toegevoegd. U ontvangt 400 over Start. 
Alle eigendommen zijn fabrieken en bankvoorzieningen. Vanaf Start zijn de velden resp.:

Asuransi - Undian (= Verloting) - Pabrik Makanan Minuman (= Fabriek van eten en drinken) - Pajak Penghasilan (= Inkomstenbelasting) - Angkutan Darat (= Wegtransport) - Percetakan Penerbitan (= Drukkerij/Uitgeverij) - Pariwisata (= Toerisme) - Real Estate - Penjara - Konstruksi - Peternakan (= Veeteelt) - Perikanan (= Visserij) - Pertanian (= Landbouw) - Angkutan Laut (= Scheepsbouw) - Perkebunan (= Cultures) - Undian - Kehutanan (= Bosbouw) - Bank - Peristirahatan (= Rustplaats) - Pabrik Gelas (= Glasfabriek) - Kesempatan (= Kans) - Leasing - Pabrik Rotan - Angkutan Udara (= Vliegsport) - Pabrik Obat-Obatan (= Farmaceutische fabriek) - Pabrik Elektronika - Pabrik Plastik - Pabrik Kertas (= Papierfabriek) - Masuk Penjara - Pabrik Semen (= Cementfabriek) - Pabrik Kimia - Undian - Pabrik Tekstil - Satelit - Kesempatan - Pertambangan (= Mijnbouw) - PPN - Pabrik Metal.

Natuurlijk worden de fabrieken niet bebouwd met huizen en hotels, maar met gedung (= Gebouw, 30 kleine groene holle plastic dopjes), peralatan (= Gereedschap, 14 kleine rode holle plastic dopjes) en pemasaran (= Marketing van de producten, 11 blauwe holle plastic dopjes). De hypotheekwaarden van de eigendommen zijn in dit spel variabel en worden op de laatste regel van het kaartje vermeld. De rugzijde van het kaartje is wit en niet bedrukt.
Alle kaartjes zijn erg klein: de eigendomskaartjes zijn 42 x 50 mm, de paarse Kesempatan en blauwgroene Undian kaartjes zijn slechts 35 x 45 mm. De kleine bankbiljetten (30 x 58 mm) tonen een eenvoudig schetsje van een fabriek en de naam van de niet bestaande NHK Bank en de naam van het spel. In de Spelregels wordt de geldeenheid Rp= Rupiah genoemd, maar op de eigendomskaartjes wordt het $-symbool vermeld, terwijl op de bankbiljetten het §-teken staat. De 7 waarden zijn: § 1 (wit) - § 5 - § 10 - § 20 - § 50 - § 100 (wit) en § 500. De lopers zijn 4 plastic pilonnetjes, zodat dit spel slechts met 4 personen gespeeld kan worden.
De dobbelstenen zijn lichtbruin met witte stippen.

De prijs van dit spel bedroeg in september 1998 Rp 7600 (= € 1,42).

Versie: Monopoli Kreasi Baru - ular dan tanga
Uitgever: Interco - ± 1990
Afmetingen van de doos: 18,5 x 33,5 cm
Het spel:
Het is vanzelfsprekend dat dit spel vergeleken wordt met de eerder genoemde rode doos met omslagdeksel dat dezelfde afmetingen heeft, omdat de eigendommen ook nu weer (andere) fabrieken zijn. Maar het bord van deze fabrikant is stevig en zal het ongetwijfeld langer uithouden. Zoals reeds op het deksel wordt vermeld wordt de rugzijde van het bord gebruikt voor het spel Slangen & Ladders.
Alle eigendommen zijn fabrieken, uitgezonderd de 4 velden A - B - C en D in het midden van de zijden. Dat zijn winkelcentra. 

Vanaf Berangkat zijn het resp.:

Pabrik Kayu (= Houtfabriek) - Undian (= Verloting) - Pabrik Lem (= Lijmfabriek) - Restribusi 300 bayar (= Betaal 300) - Pusat Pertokoan A (= Winkelcentrum A) - Pabrik Seng (= Zinkfabriek) - Kesempatan (= Kans) - Pabrik Kapal (= Scheepswerf) - Pabrik Lampu - Penjara - Pabrik Gelas (= Glasfabriek) - Angkutan Barang (= Goederentransport) - Pabrik Tenun (= Textielfabriek) - Pabrik Moor (= Fabriek van Bouten & Moeren) - Pusat Pertokoan B - Pabrik Doos (= Dozenfabriek) - Undian - Pabrik Karet (= Rubberfabriek) - Pabrik Plastik - Tempat Wisata (= Picnic plaats) - Pabrik Tepung (= Meelmalerij) - Kesempatan - Pabrik Kertas (Papierfabriek) - Pabrik Ubin (= Tegelfabriek) - Pusat Pertokoan C - Pabrik Paku (= Spijkerfabriek) - Pabrik Susu (= Melkfabriek) - Angkutan Orang (= Personentransport) - Pabrik Rokok (= Sigarettenfabriek) - Masuk Penjara - Pabrik Kulit (= Lederfabriek) - Pabrik Sepatu (= Schoenenfabriek) - Undian - Pabrik Baja (= Staalfabriek) - Pusat Pertokoan D - Kesempatan - Pabrik Sepeda (= Fietsenfabriek) - Restribusi 200 bayar (= Betaal 200) - Pabrik Accu.

Op de hoek van de Gevangenis staat een raam met 7 spijlen, maar geen gevangene. De 3de hoek is een rustplaats i.p.v.  Vrij Parkeren. Op de 4de hoek wordt u de weg naar het gevang gewezen door een eenvoudige rode pijl i.p.v. een ernstige politieagent.
De eigendommen worden bebouwd met gedung (= Gebouw, 22 kleine groene holle plastic dopjes), mesin (= Machines, 14 kleine blauwe holle plastic dopjes) en bahan (= Materiaal, 11 rode holle plastic dopjes). Hoewel de kleur van de eigendommen over het hele bord verspreid zijn vormen ze toch groepen en in het geval dat een speler eigenaar is van alle eigendommen van een groep mag hij de huur verdrievoudigen. De hypotheekwaarden van de eigendommen zijn afhankelijk van het eigendom en varieren van 50 tot 90%. De rugzijde van het kaartje is wit en niet bedrukt.
De afmetingen van de kaartjes zijn van:

De witte bankbiljetten (50 x 83 mm) zijn een beetje vreemd. Behalve de 6-puntige Intergo-ster in het midden en de waarde van het biljet in een klein rechthoekje in elke hoek vermeldt het ook The united states of Galaxy en Produced by the N.H.K. bank. Het is niet duidelijk wat de naam Yomayosa op de bankbiljetten betekent. De slechts 6 bankbiljetten hebben geen vermelding van de valuta en zijn resp.: 5 - 25 - 50 - 100 - 500 en 1000. De lopers zijn 4 plastic pilonnetjes.
De dobbelstenen zijn  donkerblauw met witte stippen.

De prijs van dit spel bedroeg in augustus 1995 Rp 4400 (= € 2,-).

Versie: Monopoli Eksklusif, ref. GT. No.  231411
Uitgever: Interco - ± 1990 
Afmetingen van de doos: 24,5 x 48 cm
Het spel:
Dit spel zou de luxere uitgave kunnen zijn van die van Kurnia Toys and Games met ref. K. 072, hierboven beschreven, maar het is het niet. Hoewel alle eigendommen precies dezelfde fabrieken en bankvoorzieningen zijn zijn zij tot slechts 7 groepen van 4 eigendommen gegroepeerd. Bovendien zijn alle prijzen precies 2x zo hoog (U ontvangt 400 over Start).

Maar, de lange doos bestaat, zoals gewoonlijk uit een los deksel op een binnendoos, terwijl het bord, met rode rug, van stevig karton is gemaakt. Ook de wijze van bebouwen van de eigendommen wijkt af: het begint weer met een gedung (= Gebouw, 24 blauwe huisjes wmet schoorsteen), gevolgd door mesin & peralatan (= Machines & Gereedschappen, 24 groene blokken) en bahan (= Material, 12 rode blokken) en tenslotte pemasaran (= Marketing van de producten, 12 blauwe blokken).
De kaartjes hebben hanteerbare afmetingen: de eigendomskaartjes (met rode rug) zijn 63 x 94 mm, de Kesempatan kaartjes met blauwe rug en Undian kaartjes met rode rug zijn 61 x 90 mm. 
De hypotheekwaarden van de eigendommen zijn in alle gevallen 75% van de aankoopprijs. Dit staat niet alleen op de voorzijde van het kaartje vermeld, maar ook op de rode rug.
De gele bankbiljetten (50 x 100 mm) hebben een zorgvuldig bewerkt ontwerp van de naam NHK van de bank in een rozet, het logo van de fabrikant in een 6-puntige ster en de waarde daar tussenin. De 6 waarden zonder valuta vermelding zijn: 5 - 25 - 50 - 100 - 500 en  1000. Ook nu weer verschijnt de naam Yomayosa op de bankbiljetten maar deze keer ook aan het einde van de spelregels. De lopers zijn 4 plastic pilonnetjes.
De dobbelstenen zijn geel met rode stippen.

De prijs van dit spel bedroeg in februari 2001 Rp 40,000 (= € 4.55).

Versie: Monopoli Dunia International  
Uitgever: Bakar Product - ± 1995
Afmetingen van het doosje:15 x 19 cm
                        van het bord: 36 x 36 cm
Het spel:
Dit is weer zo'n spel waarvan het kleine doosje alle accessoires bevat, terwijl het bord er los bijgeleverd wordt. In dit geval echter is het tamelijk stevige bord 2x gevouwen en past het redelijk onder het doosje.

Hoewel dit spel veel overeenkomsten heeft met de "geauthoriseerde versies" (met een Gevangenis, Vrij Parkeren, Electriciteitsbedrijf, Waterleiding, 32 groene huisjes en 12 rode hotels) zijn er ook veel verschillen. Het belangrijkste kenmerk is de verdeling van het bord in Komplek groepen van A tot H, zijnde 22 verschillende landen en 4 transportmiddelen van steden voor de "station velden".
Merk op dat dit spel geen copyright heeft.

Vanaf Start zijn de eigendommen, voorzien van afbeeldingen van bekende punten:
Komplek A: Indonesia - Singapore
Komplek B: Malaysia - Philipina - Thailand
Komplek C: Amerika Serikat (= USA) - Hawai - Jepang (= Japan)
Komplek D: Belanda (=NL) - India - Uni Soviet
Komplek E: RRC (CINA) - HongKong - Taiwan
Komplek F: Inggris (= UK) - Jerman (= D) - Perancis (= F)
Komplek G: Swiss - Canada - Italia
Komplek H: Australia - Afrika

De middenvelden van de zijden zijn resp.: Changi Airport - Terminal Bis Tokyo (= Tokyo Bus Terminal) - Stasiun London en Pelabuhan Sydney (= Sydney Haven). In plaats van Inkomstenbelasting en Extra belasting te betalen moet u tol (= Pajak jalan tol) en Bijzondere belasting (= Pajak istimewa) betalen.
De afmetingen van de professioneel gedrukte eigendomskaartjes (met witte ruggen) zijn 56 x 86 mm. De van grappige tekeningetjes voorziene blauwgroene Kesempatan (= Kans) en roze Dana Umum (= Algemeen Fonds) kaartjes zijn 61 x 85 mm.
De huren op een eigendom worden verdubbeld als een speler alle velden van een kleurgroep bezit. Hypotheekwaarden van de eigendommen worden op de eigendomskaarten vermeld. Zij varieren van bijna 19% tot 75%. De rugzijde van deze kaarten is wit en niet bedrukt.
De witte bankbiljetten (60 x 105 mm) hebben in het midden 2 verschillende afbeeldingen; de ene is een kasteel en de andere stelt een oud telegraafkantoor met seinsleutel voor! Behalve "Bank Monopoly Internasional" staat er ook de waarde van het biljet in geschreven tekst   vermeld. De 8 waarden in dollars zijn: $ 10 - $ 20 - $ 50 - $ 100 - $ 200 - $ 500 - $ 1000 en $ 5000. De plastic huisjes zijn groter dan gebruikelijk en hebben dezelfde afmetingen als de hotels. Zij hebben geen dakpannen en ook geen schoorsteen. De lopers zijn 6 kleine pionnetjes.
De kleine dobbelstenen zijn wit met rode stippen. Extra is het groene, plastic bekertje voor het gooien van de dobbelstenen.

Versie: Monopoli kreasi Baru Maknit, ref. GT. No. 231921
Uitgever: Interco - ± 1995
Afmetingen van de doos: 26,5 x 13,3 x 4,4 cm
Het spel:
Deze uitgave van Interco is precies gelijk (U ontvangt 400 over Start) aan de eerder genoemde kleine, rode doos van Kurnia Toys and Games met ref. nr. K. 072, behalve dan dat het hier een magnetische versie betreft. Daarom zijn de holle, plastic "gebouwen" nu opgevuld zijn met een magneetje.
De kleine kaartjes, eigendomskaartjes, bankbiljetten zowel als de spelregels zijn wel zó nauwkeurig gelijk dat het meer dan waarschijnlijk is dat wij hier te maken hebben met één en dezelfde firma.

Het bord (zie voor de eigendommen het hierboven besproken spel met ref. nr. K.02) is een soort videoband doos met het spelveld aan de buitenzijde. In deze doos zitten ook alle accessoires.

De prijs van dit spel bedroeg in oktober 1998 Rp 33.900 (= € 6,36).

Versie: Monopoli Indonesia Gaya Baru - kleine doos (1)
Uitgever: Inlands fabrikaat - ± 1996
Afmetingen van het doosje: 14,3 x 18,3 cm
                        van het bord: 46,8 x 46,8 cm
Het spel:
Opvallend en interessant is het middenveld van het bord, waarop de hele Indonesische Archipel is afgebeeld. Op de plaats waar normaliter de Kanskaartjes liggen staat nu een plaatje van een trein die vertrekt uit het station van Surabaya Kota (= stad), een belangrijke plaats in Oost Java. Misschien zetelt in deze stad de fabrikant van dit spel, want de hoofdstad van het land is Jakarta op West Java? Op de rugzijde van het bord wordt de naam van het spel oneindig herhaald.

Het is meer dan waarschijnlijk dat de fabrikant naar de Waddington (=UK) uitgaven, want in de kop van zijn spelregels staat Monopoly (met Y) met daaronder het kenmerkende "lokomotievenplaatje" met 2 lokomotieven, 2 huisjes en het £-symbool in het midden. Bovendien komen kleine details als het kleine vierkantje op de Pajak Pemasukan (= Import belasting) en Pajak Tertinggi (= Belasting heffing) velden, zowel als het kleine "< in een zwarte cirkel" op de Dana Umum (= Algemeen Fonds) velden ontegenzeglijk van het Engelse bord. Aan de andere kant is de boef achter de 3 tralies van de gevangenis veel jonger, de auto op Vrij Parkeren moderner en wijst de polietagent van de 3de hoek niet alleen richting Gevangenis, maar brengt de boef zelf weg.

Vanaf Start (U ontvangt Rp. 200) zijn de eigendommen 22 steden en 4 stations van alle eilanden van de archipel:
Kebayoran - Dana Umum - Jakarta - Pajak Pemasukan - Setasiun Gambir - Garut - Kesempatan - Bogor - Bandung - Di Penjara/ Harus Tinggal - Sampit - Perusahaan Listrik -Balikpapan - Banjarmasin - Setasiun Baturaja - Lampung - Dana Umum - Palembang - Medan - Parkir bebas - Donggala - Kesempatan - Menado - Makasar - Setasiun Surabaya - Madura - Malang - Perusahaan Air (= water!) - Surabaya - Masuk Penjara - Jogja - Solo - Dana Umum - Semarang - Setasiun Tawang - Kesempatan - Singaraja - Pajak Teringgi - Denpasar.

Op de velden staat een afbeelding van een bezienswaardigheid  van de betreffende stad, zoals de beroemde danser van Bali (op Denpasar). Het is niet duidelijk waarom het laatste rode eigendom Makasar heet, de oude naam uit het Nederlandse koloniale tijdperk, inplaats van Ujung Pandang, de huidige Indonesische naam.

De stevige eigendomskaartjes (met neutrale rugzijde) zijn 55 x 85 mm, maar ze zitten nog aan elkaar vast en moeten dus losgetrokken worden. Dit geldt ook voor de blauwgroene Kesempatan en paarse Dana Umum kaartjes (47 x 73 mm). 
De hypotheekwaarde is in alle gevallen 50%. 
De kleine bankbiljetten (38 x 95 mm) vermelden geen jaartal zoals in versie (2). De 7 waarden, zonder vermelding van de valuta op de biljetten zijn: Rp.1 - Rp.5 - Rp.10 - Rp.20 - Rp.50 - Rp.100 en  Rp.500. Elk biljet toon een plaatje van een dier en een spreekwoord. Omdat  dit toch wel heel bijzonder is geef ik hierbij de vertalingen van alle spreekwoorden en gezegdes:

De groene plastic huisjes met dakpannen en een schoorsteen zijn even groot als de rode hotels.
De 6 lopers zijn kopieën in wit plastic van de bekende Monopoly lopers strijkijzer - boot - kanon - ruiter-te-paard - auto en kruiwagen.
De dobbelstenen zijn van wit plastic met rode en zwarte stippen.

De prijs van dit spel bedroeg in augustus 1996 Rp 2500 (= € 1,15).

Versie: Monopoli Intercontinental 
Uitgever: DM Sport (Reg.No. 257340) - ± 1996
Afmetingen van het doosje: 14,7 x 18,0 cm
                        van het bord: 35,5 x 35,5 cm
Het spel:
Dit spel doet meteen denken aan het kleine doosje met los bord "Monopoli Dunia International" van Bakar Product. Niet alleen vanwege de vrijwel exact gelijke afmetingen van de doosjes en de borden, maar in het bijzonder omdat dit spel de spelregels bevat van "Monopoli New Internasional".
Een ander bijzonder onderdeel is het groene plastic dobbelbekertje dat in beide spellen voorkomt. 
Merk op dat deze uitgave geen copyright heeft.
De grootste overeenkomst is echter de verdeling van het bord in Komplek groepen van A tot H, zijnde 22 verschillende landen en 4 transport middelen uit steden voor de "station velden".

Vanaf Start (U ontvangt $ 2000) zijn de eigendommen, die met foto's van bezienswaardigheden zijn geillustreerd:
Komplek A: Indonesia - Malaysia
Komplek B: Singapore - HongKong - Taiwan
Komplek C: Philipina - Thailand - Vietnam
Komplek D: Jepang (= Japan) - Korea - India
Komplek E: RRC (CINA) - Uni Soviet - Italia
Komplek F: Inggris (= UK) - Perancis (= F) - Belanda (= NL)
Komplek G: Kanada - Amerika Serikat (= USA) - Brazilia
Komplek H: Australia - Afrika

Vergeleken met het andere spel zijn de meeste landen gelijk, behalve Hawai - Jerman (= D) en Swiss. Deze landen zijn hier vervangen door Vietnam - Brazilia en Korea. 
De middenvelden van de zijden zijn resp.: Changi Airport - Terminal Bis Tokyo (= Tokyo Bus Terminal) - Stasiun London en Pelabuhan Sydney (= Sydney Haven). In plaats van Inkomstenbelasting en Extra belasting te betalen moet u tol (= Pajak jalan) en Bijzondere belasting (= Pajak istimewa) betalen.
De afmetingen van de goed uitziende eigendomskaartjes (met onbedrukte ruggen) zijn 60 x 90 mm. De geïllustreerde roze Kesempatan (= Kans) en groene Dana Umum (= Algemeen Fonds) kaartjes zijn 50 x 76 mm.
De huren op een eigendom worden verdubbeld als een speler alle velden van een kleurgroep bezit. Hypotheekwaarden van de eigendommen worden op de eigendomskaarten vermeld. Zij varieren van bijna 41% tot 57,1%. 
De bankbiljetten (54 x 100 mm) van dit spel zijn interessant. Behalve dat zij vermelden "Bank Monopoli New Internasional" (let op het gebruik van 2 talen) hebben alle biljetten een groot $-teken en een tekening van een lokomotief  uit de 18de eeuw. De 8 waarden in dollars zijn: $ 10 - $ 20 - $ 50 - $ 100 - $ 200 - $ 500 - $ 1000 en $ 5000. De groene plastic huisjes met dakpannen  en een schoorsteen hebben dezelfde afmetingen als de rode hotels. De lopers zijn 6 kleine pionnetjes als clownsmutsjes.
De kleine dobbelstenen zijn wit met rode stippen. 

De prijs van dit spel bedroeg in augustus 1996 Rp 2500 (= € 1,15).

Versie: MONOPOLI  Laga Internasional, Hak Cipta No. 012631
Uitgever: LAGA (Reg.No. 009734) - ±1997
Afmetingen van het doosje: 14,7 x 18,3 cm
                        van het bord: 35,3 x 35,3 cm
Het spel:  
Dit spel met 8 groepen Komplexen is het eerste dat tegen de wijzers van de klok in gespeeld moet worden. Dit is mogelijk gedaan om anders te zijn dan de DM Sport uitgave, want alle eigendommen van beide spellen zijn precies gelijk. En kon Laga daarom een copyright op deze versie krijgen?

Vanaf Start (U ontvangt $ 2.000), maar nu tegen de wijzers van de klok, zijn de eigendommen, geïllustreerd met tekeningetjes van bezienswaardigheden:
Komplek A: Indonesia - Malaysia
Komplek B: Singapore - HongKong - Taiwan
Komplek C: Philipina - Thailand - Vietnam
Komplek D: Jepang (= Japan) - Korea - India
Komplek E: RRC (CINA) - Uni Soviet - Italia
Komplek F: Inggris (= UK) - Perancis (= F) - Belanda (= NL)
Komplek G: Kanada - Amerika (zonder Serikat = Verenigd) - Brazilia
Komplek H: Australia - Afrika

De middenvelden van de zijden zijn, net als in de andere versies, resp.: Changi Airport - Terminal Bis Tokyo (= Tokyo Bus Terminal) - Stasiun London en Pelabuhan Sydney (= Sydney Haven). In plaats van Inkomstenbelasting en Extra belasting te betalen moet u tol (= Pajak jalan) en Bijzondere belasting (= Pajak istimewa) betalen.
De afmetingen van de eigendomskaartjes (met onbedrukte ruggen) zijn 60 x 90 mm. De geïllustreerde roze Kesempatan (= Kans) en groene Dana Umum (= Algemeen Fonds) kaartjes zijn 59 x 87 mm. Alle huren van alle eigendommen, inclusief de hypotheekwaarden, zijn precies gelijk aan die van de DM Sport versie.
Het ontwerp van de bankbiljetten (53 x 97 mm) is pover. Zij worden uitgegeven door de "Bank Monopoli Medan" omdat de stad Medan, op het eiland Sumatra, de vestigingsplaats van de fabrikant is. Er worden 2 motieven gebruikt voor de illustraties op de eenzijdig bedrukte biljetten: de lagere waarden tonen in het midden het portret van een vrouw met daaronder Dolar, terwijl de vrouw bij de hogere waarden de andere kant uit kijkt en Dolar op haar ooghoogte staat. De 8 waarden zijn: $ 10 - $ 20 - $ 50 - $ 100 - $ 200 - $ 500 - $ 1000 en $ 5000. De grote donkergroene plastic huisjes hebben dezelfde afmetingen als de mahonie hotels. Er zijn slechts 4 plastic pilonnetjes (waarvan 2 groene) als lopers, hoewel een ander spel 4 plastic figuurtjes bevatte (zie de foto). 
De kleine dobbelstenen zijn wit met rode stippen. 

De prijs van dit spel bedroeg in augustus 1999  € 1,80.

Versie: Monopoli Indonesia Gaya Baru - BONUS Ular Tanga Halma
Uitgever: Inlands fabrikaat - ± 1997  
Afmetingen van de doos: 26,0 x 50,8 cm
Het spel:
Deze onbeschaamde imitatie en mengeling van het Parker Brothers (USA) en Waddington (UK) ontwerp belooft meer dan het werkelijk geeft.

Met de imitatie van de Parker Brothers presentatie van het deksel van de Europese spellen, d.w.z. de rode Monopoly balk boven het tweede deel van de 4de zijde (incl. de 2 dobbelstenen met de 3 en de 5), suggereert het een "authorized"  uitgave te zijn. Maar de kwaliteit van de doos is zichtbaar slecht en na openen van het spel is de teleurstelling kompleet!
Ten eerste bevat de binnendoos 8 eenvoudige, kartonnen bakjes voor de accessoires, terwijl de andere helft van de ruimte opgevuld is met een gele, kartonnen inlage waarop de spelregels staan. Op deze spelregels staat weer het woord Monopoly (met een Y) met daaronder het kenmerkende "locomotievenplaatje" met 2 locomotieven, 2 huisjes en het £-symbool in het midden (= Waddington ontwerp).
Vervolgens blijkt het bord hetzelfde te zijn als het losse bord bij de kleine doosjes (1) en (2) met de naam  Monopoli Gaya Baru. Toch is de presentatie van alle eilanden van de Indonesische archipel een goede manier om de grootsheid van dit land te tonen.

Voor de opsomming van de eigendommen op het bord, de kaarten, de groene huisjes en rode hotels, zie boven.
Anderzijds vraagt het ontwerp van de bankbiljetten om extra aandacht. Hoewel er in de spelregels over RP (= Rupiah) gesproken wordt staat er op de kleine Monopoly Gaya Baru bankbiljetten (38 x 95 mm) duidelijk dollar en worden er 2 lange nummers vermeld, alsmede 2 handtekeningen en het jaar 1997 in 1 spel (en 1998 in een andere). De 7 waarden zijn: $ 1 - $ 5 - $ 10 - $ 20 - $ 50 - $ 100 and $ 500.
Zoals op het deksel wordt vermeld zijn er behalve Monopoly ook nog 2 andere spellen  beschikbaar: Slangen en Ladders en Halma. In sommige uitgaven zijn deze 2 spellen op een apart bord, op andere staan ze op de rugzijde van het Monopoly-bord. De pionnetjes  voor deze spellen variëren ook in grootte in de diverse uitvoeringen. 
De  8 lopers zijn plastic kopieën van Parker Brother's auto - hoed - vingerhoed - kanon - strijkijzer - kruiwagen boot en ruiter-te-paard. Maar de fabrikant gebruikt verschillende kwaliteiten plastic, zodat het kan gebeuren dat u zwarte lopers vindt of goudkleurige.
De erg kleine dobbelstenen (10x10x10 mm) kunnen wit zijn met zwarte stippen of rood met witte stippen.

De prijs van dit spel bedroeg in februari 2001 Rp 19.900 (= € 2,25).

Versie: Monopoli Indonesia Gaya Baru - kleine doos (2)
Uitgever: Inlands fabrikaat - 1998
Afmetingen van het doosje: 14,3 x 18,3 cm
                        van het bord: 36 x 36 cm
Het spel:
Dit spel is gewoon een andere uitgave van de eerder beschreven versie (1). Er zijn met dat spel grote overeenkomsten zowel als verschillen.

De prijs van dit spel bedroeg in februari 2001 Rp 7940 (= € 0,90).

Versie: Magnit MONOPOLI   Laga Nasional, 
             ref. AL- 008, Hak Cipta No. 012846  
Uitgever: LAGA (Reg.No. 009734) - ± 1998
Afmetingen van het doosje: 24,0 x 12,7 x 4,7 cm
Het spel:
Het is interessant om deze "nationale" magneet versie met copyright te vergelijken met de "internationale" versie met copyright van dezelfde fabrikant. Beide spellen gaan tegen de wijzers van de klok in. En er zijn nog meer overeenkomsten zowel als verschillen.

De middenvelden van de zijden zijn: Kemayoran Airport - Terminal Bis Semarang - Stasiun Pasar Turi - Pelabuhan Belawan (= Haven van Belawan). In plaats van Inkomstenbelasting en Extra belasting te betalen moet u tol (= Pajak jalan) en Bijzondere belasting (= Pajak istimewa) betalen.
Alle accessoires moeten in de doos van het bord bewaard worden.

De prijs van dit spel bedroeg in augustus 1999 Rp 33.900 (= € 6,40).

De grote bankbiljetten (60 x 105 mm) van dit spel zijn interessant. Hoewel het ontwerp van elk biljet anders is vermelden ze wel allemaal de naam "Bank Monopoli Internasional" en het portret van een man en een jaartal (dat echter niet slaat op het jaar van uitgifte), 2 grote getallen en 2 handtekeningen. De 8 waarden zijn: $ 100 - $ 200 - $ 500 - $ 1000 - $ 2000 - $ 5000 - $ 10000 - $ 20.000 en $ 100,000.  Kenmerkend voor deze uitgave zijn de 7 plastic lopers in de gedaante van krijgers en herauten.
De kleine dobbelstenen zijn wit met rode stippen en kunnen gespeeld worden met een kleine bruine, plastic dobbelbeker.

De prijs van dit spel bedroeg in februari 2001 Rp 11.110 (= € 1,35).

Versie: Monopoli Up to Date - Hotel
Uitgever: Inlands fabrikaat - ± 1998
Afmetingen van het doosje: 12 x 16 cm
                        van het bord: 36,4 x 38,4 cm
Het spel:
Dit is waarschijnlijk het poverste spel van alle Indonesische Monopoli versies die ik tot nu toe gezien heb. Het bord is niet alleen erg slecht gedrukt op slap karton, maar het is niet voorgevouwen, waardoor een kwalijke ribbel over het bord loopt en bovendien hebben vele velden alleen een naam en geen plaatje.
Deze uitgave heeft een nieuw ontwerp: alle eigendommen zijn hotels en aanverwante objecten. Er zit echter weinig systeem in de kleurgroepen. Het eerste eigendom (Hotel Dibya Puri) hoort volgens zijn kleur, bij de laatste 2 eigendommen van het bord. En zo is het 2de eigendom (Hotel Jakarta Hilton) red maar hoogst waarschijnlijk is het niet het 4de eigendom van de rode velden op de 3de zijde. Er is een wit veld (Pertamina Cottage) naast het "Ga naar de Gevangenis"-veld, dat misschien tot de groene groep behoort, maar als dat zo is dan is het de enige groep met 4 eigendommen. De Money Changer in het midden van de eerste zijde kan bebouwd worden en hoort dus niet tot de groep van eigendommen die niet bebouwd hoeven te worden. Het is dan ook mogelijk dat de kleuren niet noodzakelijkerwijs groepen van eigendommen maken en dat elk  individueel eigendom bebouwd kan worden, want de kaartjes zeggen hieromtrent niets.

Het ontwerp van de bankbiljetten is een exacte kopie van de Parker Brothers biljetten, inclusief het woord Monopoly en de vrijwel zelfde afmetingen. De slechts 5 waarden zonder valuta zijn: 25 - 50 - 100 - 500 en 1000. 
De slechts 4 lopers hebben dezelfde vorm als de dopjes voor de eigendommen, alleen een beetje groter.
Beide pover gemaakte dobbelstenen (12x12x12 mm) zijn zwart met witte stippen.

De prijs van dit spel bedroeg in februari 2001 Rp 7940 (= € 0,90).

Versie: Monopoly Laga International Magnetic, ref. AL- 053
Uitgever: Laga International (Reg.No. 009734) - H.Martin - ± 1998
Afmetingen van de doos: 29,3 x 37,3 cm
                     van het bord: 36,0 x 38,8 cm
Het spel:
De rand van het deksel van dit spel dat in Cina is gemaakt vermeldt ""Product by: H.Martin Foundation fareast Humantarian service INDONESIA". De povere schrijfwijze wordt ook gedemonstreerd door de vermelding "design and colours of contents are subject to ammandements".
Het is vanzelfsprekend om het ontwerp van dit spel te vergelijken  met de eerder uitgegeven magneet-versie onder ref. AL-008 (= Nasional versie) zowel als met de niet-magnetische Internasional versie Hak Cipta No. 012631.

Vanaf Start (U ontvangt $ 2.000), maar linksom, zijn de eigendommen, die geïllustreerd zijn met tekeningetjes van bezienswaardigheden:
Complex A: Indonesia - Malaysia
Road Duties: Italy         < waarom?
Complex B: Singapore - HongKong - Taiwan
Complex C: Philippines - Thailand - Vietnam
Complex D: Japan - Korea - India
Complex E: China - Uni Soviet - Italy
Complex F: United of Kindom - France - Netherlands
Complex G: Canada - United State - Brazil
Complex H: Australia - Africa

Zoals bovenstaande opsomming laat zien zijn de namen van sommige landen pover vertaald, zoals: Uni Soviet - United of Kingdom en United State. Een andere slordigheid is het feit dat het 3de F-complex een "Complex E" geworden is.

De middenvelden van de zijden zijn als in de andere versies: Changi Airport - Bus Station of Tokyo - London Station en Harbour of Sydney. Omdat in dit spel alles in het Engels is, is Pajak jalan nu Road Duties geworden en Pajak istimewa zijn Special Duties.

De prijs van dit spel bedroeg in februari 2001 Rp 40.000 (= € 4,55).

Versie: Baliopoly - First edition
Uitgever: Nigel Salinger Holiday Trading Game - ±1999
Afmetingen van de doos: 27,5 x 27,5 cm
Het spel:
Dit is zonder twijfel verreweg het mooiste spel dat in Indonesië is uitgegeven.
Tot begin 2001 was er een website die over dit spel schreef: "Baliopoly is een met de hand vervaardigd bordspel, gemaakt op Bali door meer dan 100 Balinezen. Baliopoly is ontworpen om de spelers mee te nemen langs de populairste, toeristische plekjes en plaatselijke gewoontes van Bali door te komen op "straten" van bekende lokaties als Kuta Beach, Nusa Dua Beach Hotel, Made's Warung en Waterbom Park & Spa."

Maar  bij een serieuze poging in februari 2001 om ter plaatse dit mooie spel te kopen bleek het niet langer verkrijgbaar te zijn. Daarom ben ik bang dat de "second edition" wel nooit meer zal verschijnen vanwege "meningsverschillen" tussen de uitgever en Parker Brothers/Hasbro, tenminste niet met de Indonesische Mr.Monopoly in de rode balk. 

Versie: Monopoly - Edisi Indonesia, rechthoekige doos, ref.0708000097611/12
              Permainan perdagangan properti yang tercepat
                 The fast-Dealing Property Trading Game
Uitgever: PT NewBoy Toy Comp. - Parker Brothers/Hasbro - 2009
Afmetingen van de doos: 27,0 x 40,0 x 5,5 cm
Het spel:
Dit is de eerste officiële uitgave van Parker/Hasbro in Indonesië. Uit het eerste deel van het referentienummer blijkt dat het ontworpen is in juli 2008, maar het verscheen pas op de markt op 1 april 2009. (Omdat gebleken is dat vele Europese uitgaven van déze versie van het standaard spel, ref.00009, ook allemaal ontworpen zijn in 2008, blijkt hieruit dus dat ook deze eerste Indonesië-uitgave in de ontwikkeling van deze nieuwe standaard uitgave werd betrokken.)
Normaliter is het 3-cijferige getal ná het ref.nr. het landennummer van Hasbro. Maar hier is sprake van een dubbel 4-cijferig nummer, dat zou moeten staan voor Indonesië. Vermoedelijk is deze conclusie niet juist?
Natuurlijk is deze uitgave in vele opzichten gelijk aan die van de uitgaven van de andere landen, maar er zijn wel enkele uitzonderingen.

Hasbro heeft voor Indonesië niet gekozen voor de "straten uit de hoofdstad" maar voor 8 steden uit het land. Dit is een hoge uitzondering, zoals in Zwitzerland (18 steden) - Nederland (8 steden) - Australië (8 staten) en Nieuw Zeeland (22 steden).

De 8 steden op deze eerste, tweetalige, Indonesische uitgave van Hasbro zijn vanaf Go/Maju:

Semarang (Java) - Medan (Sumatra) - Makassar (Sulawesi) - Yokyakarta (Java) - Bandung (Java) - Denpasar (Bali) - Surabaya (Java)   en Jakarta (Java).

En de straten uit deze steden zijn respectievelijk:

Jalan dr. Cipto - Dana Umum/Community Chest - Jalan Pandanaran - Pajak Penghasilan/Income tax  - Bandara Medan - Jalan Jenderal Sudirman - Kesempatan/Chance - Jalan Iskandar Muda - Jalan Mongonsidi - Dipenjara/In Jail - Jalan dr.Sam  Ratulangi - Perusahaan Listrik/Electric Company - Jalan Pasar Ikan - Jalan Sultan Hasanuddin - Bandara Denpasar -  Jalan Magelang - Dana Umum/Community Chest - Jalan Pangeran Mangkubumi - Jalan Malioboro - Parkir Bebas/Free Parking - Jalan Cihampelas - Kesempatan/Chance - Jalan Merdeka - Jalan Braga - Bandara Surabaya - Jalan Teuku Umar - Jalan Diponegoro - Instalasi Air/ Water Works - Jalan Gajah Mada - Masuk Penjara/Go to Jail - Jalan Pemuda- Jalan Basuki Rachmat - Dana Umum/Community Chest - Jalan Mayen Sungkono - Bandara Jakarta - Kesempatan/Chance - Jalan Thamrin - Pajak Super/Super Tax en Jalan Gatot Subroto.

De 4 velden midden op elke zijde, die meestal voor stations gebruikt worden, zijn hier resp. de vliegvelden van Medan - Denpasar - Surabaya en Jakarta.

Deze versie van de standaard uitgave van Hasbro is uitgebreid met een 3^de dobbelsteen, de rode zg. geluksdobbelsteen, waarmee het spel sneller gemaakt wordt. Maar het spel kán overigens ook nog steeds op de "ouderwetse" manier, zonder deze extra dobbelsteen gespeeld worden. 
Op deze dobbelsteen staan de cijfers 1 - 2 en 3, een autobus en Mr.Monopoly (2x). De invloed van deze geluksdobbelsteen is, in samenhang met de 2 witte dobbelstenen: 

Andere veranderingen in deze versie t.o.v. de "oude standaard" zijn:

Dit spel is: Buatan Cina - Made in China.

De prijs van dit spel varieerde bij de introductie op 1 april 2009 in Jakarta, volgens een persbericht, van € 24,25 tot € 64,80.
In oktober 2011 bedroeg de prijs in Bandung RP 279,900 (€ 22,90)